Bogaz YaLıLarı

 

Osmanlıda kullanılan Sahilhanenin karşılığı olan yalı, Yunancada sahil, deniz kıyısı anlamında bir kelime. İçinden deniz geçen tek şehir unvanına sahip olan İstanbul ise yaklaşık 2700 yıllık bir tarihe sahip. Yerleşimin yüzyıllar boyu Sarayburnu-Edirnekapı arasındaki Tarihi Yarımadada olduğu şehrin boğaz bölgesindeki yapılaşma, Bizans döneminde manastırlar ve balıkçı köyleriyle başlamış. Özellikle Lale Devrinden sonra boğaz gerdanlığının üzerine inci gibi yalılar dizilmiş...

Mitolojik adı ana tanrı Zeusun kıskanç karısı Heradan korumak için ineğe çevirdiği gözdesi İodan gelen ve İneğin Irmağı olarak bilinen Boğaziçi, yaklaşık 30 kilometre uzunlukta. Ve üzerinde irili ufaklı yaklaşık 360 yalı var.Biz bunlardan, öne çıkan 28 tanesini seçtik ve kısaca tanıtıyoruz sizin için. Bu rehberde ayrıca, son yıllarda sayısı iyice artan Boğaziçi turlarıyla ilgili bilgileri bulabilirsiniz. Bazı tur şirketleri özellikle yalıları tanıtmaya yönelik programlar düzenliyor. Daha fazlabilgi isteyenler, bu turlardan birine katılıp, boğaz havasında tarihibir gezi yapabilirler...

Beylerbeyinden Çubukluya

ASYA YAKASI YALILARI

DEBRELİ İSMAİL PAŞA YALISI

1778 yılında Türk barok mimarisi tarzında inşa edilen ve Beylerbeyi Camiinin yanında bulunan Debreli İsmail Paşa yalısı çoğu yalı gibi bir yangına kurban gitmiş. Restorasyon sonrasında butik olarak kullanılan yapının 1890 lardaki orijinal planları mimar Alexandre Vallaurye ait.

KALKAVAN YALISI

Vaktinde Bereket Şahın eşi Esra Bereketin yaşadığı, Beylerbeyi'ni süsleyen bu güzelyalı Kalkavan ailesine aitti. Daha sonra Ömer Sabancıya satıldı.Boğaziçinde Sabancılara ait 15 yalıdan biri olan bu yapı, bir kültfilm olan Topkapıda da kullanılmıştı. Melina Mercuri ve Peter Ustinovun başrollerini paylaştığı bu kırk yıllık filmde, hırsızlar Topkapı Hançerini çalmaya çalışıyorlardı.

SADULLAH PAŞA YALISI

 Çengelköy'deki yalı, en güzel bezemelere sahip ve Boğaziçindeki en pahalı yalılardan biri. Sadullah Paşa II. Abdülhamid döneminde jurnalcilerin kurbanı oldu . V. Muradı başa geçirmek isteyenlerden biri olduğu için yurtdışına gönderildi. Önce Berlin'den, sonra da büyükelçilik yaptığı Viyana'dan yurda dönmesine izin verilmedi. Aynı zamanda Tanzimat Edebiyatının ünlü isimlerinden olan Paşa, girdiği bunalım sonucu intihar etti.

MAHMUT NEDİM PAŞA YALISI

Viyana Büyükelçisi Mahmut Nedim Paşa tarafından yaptırılan yalının en dikkat çekici özelliği, Paşanın yaşadığı şehirler olan Viyana ve Prag' daki binalardan etkilenerek yaptırdığı kulesi. Torunları tarafından Kızılaya bağışlanan Vaniköy deki yalı,  Yalçın Sabancıya satıldı. Paşa, Osmanlıda valilik ve sadrazamlık görevlerinde bulunmuştu. Rus yanlısı politikaları dolayısıyla Nedimof olarak da adlandırılmıştı.

EDİP EFENDİ YALISI

Boğazın en dar, akıntının en hızlı olduğu noktalardan birinde yer alan Edip Efendi yalısı, Osmanlıda çok saygı duyulan bir hükümet görevlisinin adını taşıyor. Romance of the Bosphorus kitabıyla geçmiş yüzyılda Boğaziçindeki hayatı anlatan Dorina Lady Neave bu yalıda yaşamıştı.

HADİ BEY YALISI

Manford Evi olarak da geçen 1800 lü yıllardan kalma yalı, İngilizlerin işgalinden sonra Licardopulos isimli bir Yunanlı armatör tarafındansatın alındı. Avukat Hadi Bey Selanikteki Türk malları ile yalıyıtakas ederek binanın sahibi oldu. Yalılara özgü aşı (bordo) boyaya sahip bina geçtiğimiz yıllarda yapılan restorasyondan sonra Boğaziçinin en güzel yalılarından biri haline geldi.

KONT OSTROROG YALISI

Abud Efendi yalısına komşu olan Kont Ostrorog Yalısı Boğaziçindeki en güzel ve tarihi binalardan biri. İslam hukuku konusunda uzman olan Polonya doğumlu Leon Ostrorog, Osmanlı İmparatorluğuna danışmanlık yapmıştı.Galata bankerlerinden olan Lorandoların kızı Jeanne ile evlenen kontun misafirleri arasındaki çok sayıda ünlü isim vardı ve bunlardan biri  Lotiydi.

ABUD EFENDİ YALISI

Ostrorog ve Kıbrıslı yalıları arasında kalan yalı 1900 lerin başında Abud Efendi tarafından satın alınmıştı. İstanbuldaki sarayların ve önemli binaların büyük bir kısmına imza atmış Ermeni Balyan ailesinden Garabet çizmişti planlarını. Abud Efendinin kızı, İstanbul sosyetesinin 1920 lerde önemli fertlerinden biri olan Belkısın dillere destan düğünü de bubinada yapılmıştı.

KIBRISLI YALISI

Üç değişik sultana sadrazamlık yapmış olan Kıbrıslı Mehmet Emin Paşa önemli bir devlet adamıydı. Eski Küçüksu plajının hemen yanında yer alan 64 metrelik rıhtıma sahip yalı, 1840 tan beri aynı ailenin mülkiyetinde.Iraklı Kral Faysal, Şair Yahya Kemal yalıda kalmış isimlerden bazıları.1980 li yıllarda Araplara mal satma furyasında eskiden yalının korusu olan Sevda Tepesi de el değiştirmişti. Paşanın İngiliz asıllı karısı1872 de Haremde Otuz Yıl isimli bir kitap yayınladı.

KOMODOR REMZİ BEY YALISI

Yıldırım Beyazıt tarafından 1390 larda İstanbulu fethetmek için yaptırılan Anadoluhisarı nın önünde bulunan yalı, 1917 yılında inşa edilmiş ve daha sonra General Mümtaz Aktaya satılmış. Ünlü armatör Ali Sohtorikin kızı ve fizik profesörlüğünden ziyade politikacılığıyla tanınan Erdal İnönünün karısı olan Sevinç İnönü yalının 1970 ten berisahibi.

BAHRİYELİ SEDAT BEY YALISI

Batılıların Sweet Waters of Asia (Asyanın Tatlı Suları) dedikleri Göksu deresi eski adı Güzelce olan Anadoluhisarı ndan Boğaziçine dökülüyor. Bu bölgedeki en güzel yalılardan biri de neo barok tarzda inşa edilmiş olan Bahriyeli Sedat Bey Yalısı. Yalıyı Sedat Beyin dedesi Mustafa Reşit Paşa yaptırmış. Bahçesinde bulunan ağaç dolayısıyla Manolya Yalısı olarak da biliniyor.

AMCAZADE HÜSEYİN PAŞA YALISI

1699 yılından kalma yalı Boğaziçinin en kıdemlisi. Mermer fıskiyesi, çiçek ve geometrik şekillerle süslenmiş tavanları ihmalkarlığın sonucunda harap olmuş durumda. Yıllardır sürdürülen girişimler sonunda binada restorasyon ancak başladı. Bir Mevlevi olan Hüseyin Paşa, Osmanlıda görev yapan Köprülü ailesinden gelen beş sadrazamın dördüncüsüydü.İstanbul üzerine kitaplar yazan Pierre Loti 1910 larda Amcazadeyi kurtarın diye feryat etmişti, duymamız 95 sene sürdü...

NURİ PAŞA YALISI

Abdülhamidin subaylarından biri olan Nuri Paşa tarafından 1895 te yaptırıldığı tahmin edilen binada uzun yıllar Rahmi Koç yaşadı. Rivayete göre Nuri Beyin ressam olan oğlu Hami, yandaki yalının sahibi olan Marki Necipin kızıyla kaçmıştı...

MARKİ NECİP BEY YALISI

Adındanda anlaşılacağı gibi Necip Bey bir Fransız asilzadesi. Melike Aliye Hanımla evlenebilmek için Müslüman olmuş. Yalının arkasında bulunan kuleli bina Necip Beyin kışlık köşküymüş. Yalı 1983 te bir yangına kurban gittikten sonra restoreedildi. Yalının ilk inşa tarihinin 1800 lerin sonu olduğu tahminediliyor.

HEKİMBAŞI SALİH EFENDİ YALISI

Osmanlı İmparatorluğunda, II.Mahmut zamanında açılan ilk tıp okulundan mezun olan Salih Efendi, üç sultanın doktorluğunu yaptı. Botaniğe çok meraklıydı. Kendi aşıladığı bir gül Hekimbaşı Gülü diye tanındı.Yalının bahçesi bahar geldiğinde renk cümbüşüne dönerdi. Boğaziçinde özgün yapısını ve orijinal eşyalarını koruyan nadir yalılarından biri burası. Yalıda halen 1905 yılında ölen Salih Efendinin akrabaları yaşamakta.

YAĞLIKÇI HACI REŞİT BEY VE PRENSES RUKİYE YALISI

Soldaki Yağlıkçı Hacı Reşit Bey Yalısı 1980 lerde Barlas Turan tarafından restore ettirildi. 1850 li yıllarda yaptırılan yalı Kanlıca Koyunda yer alıyor. Yanındaki yalı kocasının ailesi tarafından yüz görümlüğü olarak Mısır Hıdivi Abbas Halim Paşanın kızı Prenses Rukiyeye hediye edildi. Arkasında Mihrabad Korusu bulunur.

SADRAZAM KADRİ PAŞA YALISI

Kadri  Paşa Abdülmecid in sarayındaki ünlü hekim İsmail Paşanın kızıyla evlendiğinde yalıyı aldı. Sadrazamlıktan sonra Edirne Valiliği de yapan Kadri Paşa, 1883 te öldü. Bir geminin çarpması sonucu ciddi hasar gören yalıda şu an Paşanın soyundan gelen insanlar oturuyor. Kanlıcadaki yalıya 1850lerin mimari tarzı hakim.

ETHEM PERTEV YALISI

 Ethem Pertev Türkiyenin ilk eczacılarından. 1871 doğumlu Pertev Saraylı Hanım Yalısı diye de geçen bu yapının ikinci sahibi. Ethem Bey öldükten sonra çocukları Aksaraydaki eczaneyi işletmeye devam ettiler, yalıyı da 1932 yılında bir kaptana sattılar. Yeni Sanat dedikleri Art Nouveau tarzında yapılmış olan yalı geçtiğimiz yıllarda başarılı bir restorasyon geçirdi.

HACI AHMET BEY YALISI

Bizans zamanındaki adı Glaros (Martı) olan Kanlıcanın adının kağnıyla gidilen bir yer olduğu için Kağnıca dan geldiği tahmin ediliyor. Yoğurduyla meşhur bu Boğaziçi köyündeki yalılardan biri de Hacı Ahmet Bey Yalısı.Osmanlıyı 33 yıl yöneten Abdülhamid döneminde yapılan bina,Ramazanoğlu ailesine ait. Ailenin çocuklarından birinin sünnet düğününe Atatürk de katılmış.

YAĞCI ŞEFİK BEY YALISI

Yalının yerinde daha önce II. Abdülhamidin kız kardeşi Cemile Sultana ait yalı varmış. Donanma Cemiyetinin kurucusu ve başarılı bir işadamı olan Şefik Bey, 1905 yılında bugünkü görkemli binayı yaptırmış. Büyük bina Haremlik, yanındaki küçük bina ise Selamlık. Yalının devamında Çubukluya doğru, 7-8 Hasan Paşa Yalısı ve geçtiğimiz günlerde bir butik otel olarak hizmete giren Rasim Paşa Yalısı bulunuyor.

Bebekten Tarabyaya

AVRUPA YAKASI YALILARI

ŞERİFLER YALISI

Adını IV. Muradın yakın arkadaşı İranlı Emir Handan alan ve Emirgan da bulunan bu yapı, Avrupa yakasındaki en eski yalı unvanına da sahip.1780 yılında Yusuf Paşa tarafından yaptırılan yalıyı, 1894 yılında oğulları Ürdün, Suriye ve Irakı yöneten Şerif Abdullah Paşa aldığından bugünkü ismi verilmiş. Duvarları motiflerle bezenmiş olan, Kültür Bakanlığına ait bu yalıda yapılan son restorasyon yeni tamamlandı.

FAİK BEY YALISI

Pakize Hanım olarak da bilinen bu yalı, Yeniköyün girişini süslüyor. İstinyeye doğru olan yanında 20. yüzyılın önemli yazarlarından Servet-i Fünuncu Recaizade Ekrem Bey Yalısı bulunuyor.

AFİF AHMET PAŞA YALISI

Neo-barok tarzında yapılan binanın mimarı Osmanlı Bankası ve Pera Palas binalarına da imzasını atan Alexandre Vallaury. Binayı Afif Ahmet Paşanın ailesinden, Pera Palasın eski sahibi Misbah Muhayyeş almış.Orient Ekpresde Cinayet adlı kitabını yazmak için İstanbula gelen Agahta Christie, yalının misafirlerinden biri olmuş.

ŞEHZADE BURHANETTİN EFENDİ YALISI

II.Abdülhamidin oğlu tarafından 1911de satın alınan ve şehzadenin adını taşıyan 64 odalı yalı, Boğazdaki en büyük sahilhanelerden biri. Arkabahçesinde büyük bir köşk bulunuyor.  Kıbrıslı yalısından sonra en uzun rıhtıma da sahip yalılardan biri bu. Türk asıllı Mısırlı Ahmet İhsan Bey yalıyı satın alınca, halk arasında adı Mısırlılar Yalısı olarak da geçmeye başlamış.

SAİT HALİM PAŞA YALISI

Neoklasik bir mimariye sahip olan yalı, geçtiğimiz yıllarda şaibeli bir yangının kurbanı olduktan sonra restore edildi. Yaklaşık beş sene Osmanlıya sadrazamlık yapan Sait Halim Paşa, her ne kadar başta İmparatorluğun tarafsız kalması için uğraşsa da Almanyayla beraber Birinci Dünya Savaşına girmemize neden olan kararı, kabinesiyle birlikte bu yalıda almıştı. Ardından da Maltaya sürgüne gönderildi ve1921 yılında Romada bir Ermeninin silahından çıkan kurşunlarlahayatını kaybetti.

FAİK VE BEKİR BEY YALISI

Yalı 1906 yılında Tarabyadaki İtalyan Konsolosluğu yazlık binasını da yapan devrin ünlü mimarı Raimondo Daronco tarafından planlanmış. Sultan Saranın ikiz kızları için yapıldığından, adı İkiz Yalı olarak da geçiyor. Eski adı Neopolis olan Yeniköyün iskelesinin hemen yanında yer alan yapı, iki bölüm halinde farklı kişilere satılınca Faik ve Bekir Bey Yalısı olarak adlandırılmış.

HUBER YALISI

19.yüzyılın sonlarında Osmanlıya silah satan Krupp şirketinin Türkiye temsilcisi olan Hubere ait binanın yaklaşık 35 dönüm korusu var. Restore ettirilen yapı Cumhurbaşkanlığı Yazlık Köşkü olarak kullanılıyor. Rivayete göre Sultan Abdülaziz III. Napolyon un eşi Eugenie ile yasak bir aşk yaşamış, imparatoriçenin nedimesine de muhtemelen sus payı olarak bu yalıyı hediye etmiş!

ALMAN KONSOLOSLUĞU YAZLIK BİNASI

Kızıl Sultan diye de tanınan II. Abdülhamid şehzadeliğini geçirdiği evi,Osmanlı donanmasını yeniden yapılandırması karşılığında Kaiser Wilhelme hediye etmiş. 1889 yılında Belçikalı mimar Cingranın tasarladığı binalar adı terapi merkezi olması dolayısıyla Tarabya diye adlandılan Boğaz köyünün girişini süslüyor. Yapılar 185 dönümlük koruyla birlikte, Boğazın en yeşil noktalarından birini oluşturuyor.